Makaleler
Tork Artırıcı Nedir ?
Tork Artırıcı Nedir ?
Tork artırıcı, operatör tarafından uygulanan torku aktarım oranına göre artırarak bağlantı elemanına ileten bir cihazdır. Çalışma prensibi, giriş ve çıkışında bulunan dişlilerin dönme sayılarında gerçekleşen farklılığa dayanmaktadır.
Bu durum temel fiziğin, “kuvvet x kuvvet yolu = yük x yük yolu” ilkesine dayanmaktadır.
Örnek: Elimizde 1:25 aktarım oranına sahip bir tork artırıcı bulunuyorsa cıvatanın sıkma işlemi gerçekleştirmesini sağlayan kare sürücünün 1 tur dönmesini sağlamak için tork artırıcının girişinde 25 turluk bir dönüş sağlamamız gerekmektedir. Buna karşın tork artırıcı girişindeki kola F büyüklüğünde bir kuvvet uyguladığımızda tork artırıcı çıkışında 25 F olarak elde edilecektir. Böylece işten gerçekleşen kayıp kuvvet kazancı olarak geri dönecektir. Kısaca teorik olarak böyle açıklansa da kuvvet dişliler üzerinden aktarılırken sürtünmeden kaynaklı bazı kayıplar gerçekleşecektir. Bu da 25 turluk bir giriş çevriminden sonra kare sürücünün tam 1 tur yapamayacağı ve tam 1 tur için daha fazla giriş çevrimine ihtiyaç olduğu anlamına gelmektedir.
Tork Artırıcı Nasıl Çalışır?
- Tork artırıcı birbirini takip eden episiklik ya da planet dişli olarak adlandırılan bir ya da birden fazla dişli sistemleriyle donatılmıştır.
- Üretilen tork artırıcılarda yaygın olarak her bir dişli sistemi uygulanan kuvveti 5 kat artıracak şekilde ölçülendirilmiştir. Bu dişli sistemlerinin sayısına göre tork artırıcının aktarım oranı 1:5, 1:25, 1:125 şeklinde 5’in üsleri şeklinde artış gösterir.
- Bir planet dişli sisteminde giriş torku planet dişlilerin ortasında yer alan güneş dişliye uygulanır ve güneş dişli bu torku etrafındaki planet dişlilere aktarır.
- Bir palnet dişli sistemi güneş dişli etrafında dönen 3 ya da 4 planet dişliden meydana gelir. Planet dişliler sistem içerisinde güneş dişlinin dönme yönünün aksine döner fakat çıkış torkunu bağlantı elemanına aktaran organ ise bir güneş dişliye bağlı olduğu için tork artırıcının çıkış ve giriş yönleri aynıdır.
- Tork artırıcı kullanımı sırasında dönme etkisine karşı gelecek bir destek ayağıyla birlikte kullanılır.
- Destek ayağı, planet dişlilerin içerine oturduğu halka dişli yatağının planet dişlilerle birlikte hareket etmesini engelleyerek planet dişlilerin dişli yatağı içerisinde yörüngesel bir hareketle dönmesini sağlar ve tahrik iletilir.
Neden Tork Artırıcı Kullanılmalıdır?
• Güvenlik- Uzun tork kollarının kullanımı tehlikeli olabilir. Tork artırıcılar kullanılan tork kolu uzunluğunda 1:5, 1:25 ya da oranlarında 1:125 azalmasını sağlarlar.
• Alan Kısıtlaması- Torkun uygulanacağı alan uzun kolların giremeyeği küçük bölgeler olabilir. Dar alanlarda tork artırıcılar oldukça işlevseldir.
• Doğruluk- Tork ne kadar yavaş uygulanırsa o kadar doğruluk sağlar.
• Tork artırıcılar bu yavaşlığı sağlayacaktır ve bağlantı elemanınız mümkün olduğu kadar düşük sapma değeriyle torklanmış olacaktır ve bu işlem gerçekleşirken operatör tarafından sarf edilecek eforun en az olması da tork artırıcıları kullanışlı kılmaktadır.
| Tork artırıcı olmadan yapılan bir torklama işlemi | Tork artırıcıyla yapılan bir torklama işlemi |
 |
 |
Karşı Tahrik Önleyici Cırcır (AWUR)
1:25 aktarım oranına sahip çoğu tork artırıcı karşı tahrik önleyici cırcır (Anti Wind-up Ratchet – AWUR) ile donatılmıştır. Tork artırıcı sıkma/sökme işlemi yaparken bağlantı elemanı etrafına sarılan bir yay olarak düşünülebilir. AWUR “yayın” sabit kalmasını ve tork artırıcı üzerine uygulanan diğer tork etkilerinin doğrudan cıvata üzerine iletilmesini sağlarlar.
Karşı Tahrik Önleyici Cırcırın (AWUR) Avantajları
- Tork artırıcı girişine yerleştirilip tork uygulanmış bir tork kolu serbest bırakıldığında aniden geriye fırlayarak güvenlik riski oluşturamaz.
- Cırcır olmadan tork girişine bir tork uygulayabilmek için genellikle 360°’lik bir süpürme yapılması gerekir ve bu da tork artırıcıların etrafındaki alttaki şekilde gösterildiği gibi engellerden dolayı çoğu zaman gerçekleşmesi mümkün olmayan bir durumdur. Cırcır kullanımı 360° dönme zorunluluğunu ortadan kaldırır. Kullanım kolaylığı sağlar.
