Makaleler
Optimum Torklama Değerini Belirleme
Önerilen Maksimum Tork Değeri
Aşağıdaki tablodaki veriler normal şartlar göz önüne alınarak kullanıcıya rehberlik etmek amacıyla oluşturulmuştur. Kritik uygulamalar için civata imalatçısı ile irtibata geçilip tork değerlerinin alınması gerekir.
Tablo verileri aşağıdaki temel varsayımlara göre oluşturulmuştur;
- Civatalar yeni, yağlanmamış ve kaplanmamıştır.
- Civata akma dayanımı %90 olarak öngörülmüştür.
- Civataların sürtünme katsayısı 0,14 olarak alınmıştır.
- İstenilen tork değerine sorunsuz bir şekilde ve yavaşça ulaşılır
Tork ve Gerilim (Tension) Arasındaki İlişki
Torklama işlemini asıl amacı cıvatanın bağlantı üzerinde sıkışarak yandaki görselde belirtilen F kuvvetlerinin oluşabilmesinin sağlanmasıdır. Böylece cıvatada bir gerilim (tension) oluşacaktır.
Cıvatanın sıkılması gerek tork değeri cıvataya uygulanması gereken gerilim(tension) değerine göre hesaplanır. Bu hesap yapılırken cıvata boyutları ve cıvatanın yapıldığı malzeme kalitesi gibi unsurlar da etkilidir.
Yağlı ve Kuru Bağlantı Elemanlarında Tork Uygulamaları
Cıvata yağlandığında cıvata üzerine gelen eksenel yükü gerginliği sağlayabilmek için daha az tork gereklidir. Yağlanmış ve kuru cıvatalar arasındaki tork azalması yukarıdaki tabloda verilmiştir. Ayrıca yağlanmış cıvata bağlantıları üzerinde torklama işlemi yapılırken sökme torkunun sıkma torkundan daha az olduğu gözlenmiştir.
Yağlı ve yağsız cıvatalarda aynı tork değeriyle torklama işlemi yapılsa bile aynı uzama ve gerilim değeri elde edilmeyecektir. Aynı tork değerinde yağsız bağlantı elemanı yağlı bağlantı elemanına göre daha az uzama ve gerilim değerine sahip olacaktır.
Cıvatanın Yağlanma Durumu | Tork Azalması (%) |
Yağsız | 0 |
Grafit Yağlı | 50 - 55 |
Beyaz Gres | 35 - 45 |
SAE 30 Yağı | 35 - 45 |
SAE 40 Yağı | 30 - 40 |
Saplama Kalitesi / Bolt Grade | |||||||||||
3,6 | 4,6 | 5,6 | 5,8 | 6,8 | 8,8 | 9,8 | 10,9 | 12,9 | |||
Metrik Ölçü | Somun Ölçüsü | Alyan Imbus | Tork Değeri / Torque Value (N.m) | ||||||||
M1.6 | 3,2 | - | 0,05 | 0,07 | 0,09 | 0,11 | 0,14 | 0,18 | 0,21 | 0,26 | 0,31 |
M2 | 4 | - | 0,11 | 0,14 | 0,18 | 0,24 | 0,28 | 0,38 | 0,42 | 0,53 | 0,63 |
M2.5 | 5 | - | 0,22 | 0,29 | 0,36 | 0,48 | 0,58 | 0,78 | 0,87 | 1,09 | 1,31 |
M3 | 5,5 | - | 0,38 | 0,51 | 0,63 | 0,84 | 1,01 | 1,35 | 1,52 | 1,9 | 2,27 |
M4 | 7 | - | 0,71 | 0,95 | 1,19 | 1,59 | 1,91 | 2,54 | 2,86 | 3,57 | 4,29 |
M5 | 8 | - | 1,71 | 2,28 | 2,85 | 3,8 | 4,56 | 6,09 | 6,85 | 8,56 | 10,3 |
M6 | 10 | - | 2,94 | 3,92 | 4,91 | 6,54 | 7,85 | 10,5 | 11,8 | 14,7 | 17,7 |
M8 | 13 | - | 7,11 | 9,48 | 11,9 | 15,8 | 19 | 25,3 | 28,4 | 35,5 | 42,7 |
M10 | 17 | 8 | 14,3 | 19,1 | 23,8 | 31,8 | 38,1 | 50,8 | 57,2 | 71,5 | 85,8 |
M12 | 19 | 10 | 24,4 | 32,6 | 40,7 | 54,3 | 65,1 | 86,9 | 97,7 | 122 | 147 |
M14 | 22 | 12 | 39 | 52 | 65 | 86,6 | 104 | 139 | 156 | 195 | 234 |
M16 | 24 | 14 | 59,9 | 79,9 | 99,8 | 133 | 160 | 213 | 240 | 299 | 359 |
M18 | 27 | 14 | 82,5 | 110 | 138 | 183 | 220 | 293 | 330 | 413 | 495 |
M20 | 30 | 17 | 117 | 156 | 195 | 260 | 312 | 416 | 468 | 585 | 702 |
M22 | 32 | 17 | 158 | 211 | 264 | 352 | 422 | 563 | 634 | 792 | 950 |
M24 | 36 | 19 | 202 | 270 | 337 | 449 | 539 | 719 | 809 | 1.011 | 1.213 |
M27 | 41 | 19 | 298 | 398 | 497 | 663 | 795 | 1.060 | 1.193 | 1.491 | 1.789 |
M30 | 46 | 22 | 405 | 540 | 675 | 900 | 1.080 | 1.440 | 1.620 | 2.025 | 2.430 |
M33 | 50 | 24 | 550 | 734 | 917 | 1.223 | 1.467 | 1.956 | 2.201 | 2.751 | 3.301 |
M36 | 55 | 27 | 708 | 944 | 1.180 | 1.573 | 1.888 | 2.517 | 2.832 | 3.540 | 4.248 |
M39 | 60 | 27-30 | 919 | 1.226 | 1.532 | 2.043 | 2.452 | 3.269 | 3.678 | 4.597 | 5.517 |
M42 | 65 | 32 | 1.139 | 1.518 | 1.898 | 2.530 | 3.036 | 4.049 | 4.555 | 5.693 | 6.832 |
M45 | 70 | - | 1.425 | 1.900 | 2.375 | 3.167 | 3.800 | 5.067 | 5.701 | 7.126 | 8.551 |
M48 | 75 | 36 | 1.716 | 2.288 | 2.860 | 3.813 | 4.576 | 6.101 | 6.864 | 8.580 | 10.296 |
M52 | 80 | 36 | 2.210 | 2.947 | 3.684 | 4.912 | 5.895 | 7.859 | 8.842 | 11.052 | 13.263 |
M56 | 85 | 41 | 2.737 | 3.650 | 4.562 | 6.083 | 7.300 | 9.733 | 10.950 | 13.687 | 16.425 |
M60 | 90 | 46 | 3.404 | 4.538 | 5.673 | 7.564 | 9.076 | 12.102 | 13.614 | 17.018 | 20.422 |
M64 | 95 | 46 | 4.100 | 5.466 | 6.833 | 9.110 | 10.932 | 14.576 | 16.398 | 20.498 | 24.597 |
M68 | 100 | 50 | 4.963 | 6.617 | 8.271 | 11.029 | 13.234 | 17.646 | 19.851 | 24.814 | 29.777 |
M72 | 105 | 55 | 6.913 | - | 9.228 | - | 17.785 | 21.074 | - | 29.631 | 35.537 |
M76 | 110 | 60 | 8.275 | - | 11.047 | - | 21.290 | 25.227 | - | - | - |
M80 | 115 | 65 | 9.625 | - | 12.849 | - | 24.763 | 29.341 | - | - | - |
M90 | 130 | 70 | 14.298 | - | 24.941 | - | 36.271 | 42.978 | - | - | - |
M100 | 145 | - | 19.613 | - | 26.182 | - | 50.460 | 59.790 | - | - | - |
M110 | 155 | - | 26.391 | - | 35.230 | - | 67.898 | 80.453 | - | - | - |
M120 | 175 | - | 34.588 | - | 46.174 | - | 88.990 | - | - | - | - |
M130 | 185 | - | 44.300 | - | 59.159 | - | 114.015 | - | - | - | - |
M140 | 200 | - | 55.706 | - | 77.568 | - | 143.321 | - | - | - | - |
M150 | 210 | - | 68.906 | - | 91.986 | - | 177.281 | - | - | - | - |